Kurdistan yerel seçimlere hazırlanıyor: Bizden alınanı geri alma zamanı 2024-01-11 09:07:08     Zelal Tunç    WAN - Yerel seçimlere hazırlanan siyasi partilerden biri olan DEM Parti, Kurdistan’da kayyımların atandığı belediyeleri geri almayı hedefliyor. Birçok merkezde ön seçim hazırlığında olan DEM Parti, “Bizden alınanları geri alma zamanı” diyerek hazırlıklarını sürdürüyor.    31 Mart’ta yapılacak yerel seçimlere yaklaşık üç ay kalırken, siyasi partiler de seçim çalışmalarına hız verdi.  Diğer bölgelerde olduğu gibi Kurdistan’da da yerel seçimlere dair siyasi partilerin aday belirleme süreçleri devam ediyor. Bu partilerden biri de Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti).  İktidarın son iki dönem Kurdistan’daki belediyelerde devreye konulan kayyım politikaları ile kadın kazanımları hedef alındı.     İktidarın politikalarıyla beraber Kurdistan’da siyasi partilerin ve yerel seçimlere dair kadın kazanımlarını hatırlatırken, nasıl hedef alındığını derledik.    Eşbaşkanlık sistemi DTP ile parti tüzüğüne işlendi   28 Mart 2004’te yapılan yerel seçimlerde Demokratik Halk Partisi (DEHAP), Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP), Emek Partisi (EMEP), Sosyalist Demokrasi Partisi ve Özgür Parti’den oluşan “Demokratik Güç Birliği”  ile ortak adaylar çıkarıldı. Bu adaylarla 5 il 33 ilçe ve 31 belde belediyesinde kadınların siyasetteki yansıması daha da belirginleşti. 19 Kasım 2005 te DEHAP, 26 Haziran 2007’de Özgür Parti kendilerini feshettikten sonra açılan Demokratik Toplum Partisi’nin (DTP) ilk eşbaşkanları Aysel Tuğluk ve Ahmet Türk oldu. 2009 yılının Nisan ayında “KCK yapılanması” adı altında yapılan operasyon ile DTP’nin birçok üyesi tutuklandı. 11 Aralık 2009 tarihinde ise DTP kapatıldı.   Kadın temsiliyeti eşbaşkanlık sistemi ile hayata geçti    Diğer yandan yerel seçimlerde ilk kez 1999 yılında dönemin Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) ile 3, 2009’da Demokratik Toplum Partisi (DTP) ile 15 belediyede kadınlar başkan olarak seçildi. 30 Mart 2014’te ise Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) ile 106 merkezde belediye kazanıldı. Ancak iktidarın baskıları sonucunda bu sayı 96’ya düştü.  BDP’nin kazandığı belediyelerden biri de Amed Büyükşehir Belediyesi oldu. Yerel yönetimlerde kadın temsiliyeti, eşbaşkanlık sistemi ile hayata geçirilirken, bu sistem ilk olarak Amed Büyükşehir Belediyesi’nde uygulandı.    94 belediyeye kayyım atandı    11 Temmuz 2014'te "Demokratik özerklik ile özgür yaşamı inşa ediyoruz" sloganıyla 3. Olağan Kongresi'ni gerçekleştiren BDP’nin yeni adı ise Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) oldu. Öte yandan kazanılan belediyelerde eşbaşkanlık sistemi hayata geçirilerek, 94 kadın eşbaşkan olarak seçildi. Yerel yönetimler, kadın temsiliyeti açısından bir dönüm noktası olurken, eşbaşkanlık sistemi ile kadınlar yerelde karar mekanizmasının merkezinde yerini aldı. Eşbaşkanlık sisteminin hayata geçmesiyle birlikte belediyelerin birimlerinde de biri kadın, biri erkek olmak üzere fermuar sistemiyle işe alımlar başladı.    Tüm belediyelerde ‘Kadın Politikaları Müdürlükleri’ açıldı   2014 yerel seçimlerinde, Wan’da Büyükşehir Belediyesi ile 11 ilçe belediyesi de, BDP’nin kazandığı belediyeler arasındaydı. Wan Büyükşehir Belediyesi, “Kadın Politikalar Müdürlüğü” tabelasını asarak, “Demokratik, Ekolojik, Kadın Özgürlükçü Paradigma” doğrultusunda çalışmalara başladı. Büyükşehir ile birlikte merkez İpekyolu ve Edremit ilçelerinin de dahil olduğu tüm belediyelerde açılan Kadın Politikalar Müdürlüğü kapsamında birçok proje hayata geçirildi.    Belediye bünyesinde sığınma evi açıldı   Belediyeler bünyesinde kadına yönelik her türlü şiddetle aktif mücadele yürütülürken, diğer taraftan kadınların istihdam, sosyal, kültürel, öz savunma odaklı sportif faaliyetlerle alternatif yaşam da adım adım inşa edildi. Bu kapsamda Wan Büyükşehir belediyesi Kadın Politikaları Müdürlüğü’ne bağlı Rojin Yaşam Merkezi açılırken merkez bünyesinde kadınlara istihdam alanları ve kadının el emeğini maddi kazanca dönüştürmek amacıyla el işi kursları, dikiş nakış, her türlü aksesuar ile geleneksel kilim dokuma gibi birçok kurs açıldı.  Öte yandan kadına yönelik her türlü şiddetle mücadele kapsamında kent ve ilçelerin yanı sıra bölgede kadınların da yararlandığı ilk sığınma evi faaliyete geçti. Psikolog ve sosyologlar ile kadınlarla görüşmeler yapılırken, açılan “Alo şiddet hattı” kent ve ilçelere kısa sürede broşürler ve duyarlılık çağrılarıyla tanıtıldı. Hatta başvuran kadınlar belli bir takım prosedürlerin ardından önce yaşam güvencesi tedbirleri alınarak,  özel güvenlik önlemleri ile merkez bünyesinde faaliyet yürüten “Sığınma evinde” konuk ediliyordu. Sığınma evinde bulunan kadınların sosyal, kültürel aktivite yanı sıra yine kendini istihdam edebileceği iş olanağı sağlanıyordu.   Aile içi şiddete karşı mücadele edildi    Belediyenin tüm birimlerinde fermuar sistemiyle başlayan işe alımlarda özelde zabıta birimi, otopark, otobüs şoförü gibi erkeklere mal edilmeye çalışılan mesleklerde kadınlar ilk kez BDP belediyesiyle yer aldı. Sokakların ışıklandırılması ve kadınların yaşamlarını kolaylaştırmak amacıyla kaldırımların erkeklerin kahvehane, kıraathaneye dönüştürmelerine karşı aktif mücadele yürütülerek, yine parklara verilen kadın isimleri ile kadınların vakit geçirebileceği, nefes alabileceği yeşil alanlar oluşturuldu. Yine merkez bünyesinde kentte bağlı tüm köy ve sokaklarda kadınlara yönelik verilen seminerler ile çeşitli etkinlik ve aktivitelerle hane içindeki gizli şiddet açığa çıkarıldı. Sadece şiddet açığa çıkarılmadı, şiddete karşı mücadele de yürütüldü.  Günün her saatinde parklar, kadınların da dolaşabileceği, dinlenebileceği alanlara dönüştürüldü.    İlçelerde kültür merkezleri açıldı    Eş zamanlı ve ortak yürütülen çalışmalar sonucunda İpekyolu Belediyesi’ne bağlı tamamı 90’lı yıllarda göç edilmeyle oluşturulan Xaçort (Hacıbekir) Mahallesi’nde Nuda Kültür Merkezi açıldı. Önceliği Kürt dili ve kültürünü geliştirmek amacıyla açılan kültür merkezinin, ilk günden itibaren kursiyerlerinin tamamını mahalledeki çocuklar oluşturdu. Folklor, koro, birçok enstrümanın yanı sıra, öz savunma sporları, tiyatro eğitimi verildi. İpekyolu Belediyesi tarafından Bostaniçi Mahallesi TOKİ konutlarında açılan Berivan Kültür Merkezi de yine birçok kültürel, sosyal faaliyetleriyle kursiyerlerinin tamamını TOKİ konutlarında yaşayan çocukların yararlanması biçiminde yürüttü. Kültür merkezi ile çocuklar birçok etkinlik etrafında en etkili biçimde vakit geçirirken, kadınlar ise aynı mevkii de bulunan ve daha çok kadınların el emeğiyle ürettiği ürünleri aynı zamanda pazarlayabilecekleri Kadın Emek Pazarı’nda sergileme fırsatı buldu.   Bostaniçi Mahallesi’nde kadınların sağlık, el emeği ürünleri ile yine birçok sosyal, kültürel etkinlikleri ile bir araya geldiği MAYA Kadın Yaşam Merkezi çatısı altında birçok ürün ortaya koydu.   Sadece üreten değil, ürettiğini pazarlayan bir sistem    Daha önce AKP’de olan ancak BDP’nin kazandığı Gürpınar Belediyesi’nin katkılarıyla ilçe merkezinde Xwesor Kadın Kooperatifi kurularak, kadın emeği görünür kılındı. Kooperatif bünyesinde sebze, meyve seraları kurulurken, tamamı kadın çalışanlardan oluşan ve günlük sıcak yemek çıkaran lokanta ile ekonomik olarak da kadınlar öncelendi. Yine kooperatif bünyesinde temizlik ürünlerinin imalatı yapılırken, ürün fazlası çalışan kadınlara ve ilçede dar gelirli ailelere dağıtıldı.   Belediye binaları karakollara çevrildi   2016 yılının 15 Temmuz’unda yaşanan darbe girişimi ardından ilan edilen OHAL ile beraber İçişleri Bakanlığı talimatıyla 10'u il, 72'si ilçe, 12'si belde 99 belediyesi bulunan BDP’nin 94 belediyesine kayyım atandı. 95 belediye eş başkanı tutuklanırken, yıllara yayılan yargılanma ve cezalarla siyasi çalışmaları engellenmeye çalışıldı. Halkın büyük bir oy farkıyla irade olarak seçtiği tüm belediye eşbaşkanları, meclis üyeleri soruşturmalar, gözaltı ve tutuklamalarla karşı karşıya kaldı. Belediyeler ise beton bloklarla ablukaya alınırken,  zırhlı araç ve TOMA’lar,  belediyelerin önünde bekletildi.    Tabelalar indirildi    Vali ve kaymakamların il ve ilçe belediyelerine kayyım olarak atanmasıyla beraber ilk önce kadın kazanımları hedef alındı. Belediye binası içerisindeki Kadın Politikalar Müdürlükleri tabelaları indirilirken, birçok belediye eşbaşkanına ise soruşturma açıldı.     Kadınlar şiddet gördükleri adreslere geri gönderildi   Wan Büyükşehir Belediyesi bünyesinde açılan Rojin Yaşam Merkezi’ne bağlı sığınma evi kapatılarak, kadınlar şiddet gördüğü adreslere gönderildi. Gürpınar Belediyesi katkılarıyla faaliyet yürüten Xwesor Kadın Kooperatifi Cumhurbaşkanı kızı Sümeyye Erdoğan’ın Başkan yardımcılığı yaptığı KADEM’e devredildi. Birçok kadın çalışanın işine son verildi. Kentte kadın isminin geçtiği tabelalara dahi tahammül etmeyen kayyım, belediye binasını tamamen erkeğe teslim etti.   Belediyeler kayyımdan geri alındı   2019’daki yerel seçimlere ise Halkların Demokrasi Partisi ile girildi. Bu seçimde, 3’ü büyükşehir, 5’i il ve 50 ilçe olmak üzere toplamda 58 belediye kazanan HDP, eşbaşkanlık sistemi ile belediyelerde yeniden kadına dönük projeleri hayata geçirmeye başladı.    İkinci kez de kadınlar hedefteydi    19 Ağustos 2019 tarihinde HDP’li belediyelere yeniden kayyım atanırken, yine ilk hedef kadın kazanımları oldu. İlk önce Amed, Mêrdîn ve Wan Büyükşehir belediyelerine kayyım atandı. 20 Kasım 2019’a kadar 24 belediyeye kayyım atandı, belediye eşbaşkanlarından 48’i görevden uzaklaştırıldı, 8’i kadın 14 belediye eşbaşkanı ise tutuklandı.    DEM Parti seçim hazırlığında    Aradan geçen 5 yılın ardından kayyımların yönetiminde olan belediyeleri geri almayı hedefleyen DEM Parti’de ise aday adayı ön seçimlerine dair ise çalışmalar hızlandırıldı.    ‘Cinsiyet eşitsizliğine dair çalışmalar yürüttük’   Yerel seçimlere ilişkin ajansımıza konuşan yerine kayyım atanan Muradiye Belediye Eşbaşkanı Leyla Balkan, kayyımla yönetilen Muradiye Belediyesi’nin ilçede yarattığı tahribata dikkat çekti. Leyla, “Kadını tamamen eve kapatan bir yönelim vardı. Bizler seçildiğimiz ilk günden itibaren ilçede kadınların dinlenebilecekleri, dinlenirken sosyal, kültürel, bilinçlendiren çalışmalar yürüttük. Seçildiğimiz günden itibaren kadınların da söz alarak kendi ilçesini yönetme imkanı sağladık. Her alanda toplumsal cinsiyet eşitsizliğine dair çalışmalar yürüttük” dedi.    ‘Kararlarımızı halkın onayına sunarak hayata geçirdik’   Leyla, belediyelerin kadınların yönetimiyle birlikte “iradeleştiğini vurgularken devamında kayyıma dair şu değerlendirmede bulundu: “Kayyım atandığında işe, konuk evini kapatmayla başladı. Baktığınız zaman neden bir konuk evi kapatılır ki. Bizler yerimize kayyım atandığında da görevimizi sürdürdük. Tüm mahallelerde kadınlarla bir araya gelmeye devam ettik. Kısa bir süre kalmamıza rağmen büyük bir çalışma yürüttük. Kayyımlar atandıklarında ilk hedefi seçilmişleri ve halk üzerinde bir duvar örmeye çalıştılar. Ancak bizi asla yıldıramadılar. Halkla birlikte sokakları caddeleri ördük. İlçenin alt yapısını dahi yaptığımızda halka başvurduk. Türlü iftiralarla bizlere onlarca dava açıldı. Hakkımızda açılan tek bir soruşturmada ‘çaldılar, çırptılar’ diye bir şey söyleyemediler. Bizlerin çalışmaları halkta bir karşılık yarattı. Halk bundan kaynaklı bizi sahiplendi.”   Son olarak 31 Mart yerel seçimlerine işaret eden Leyla, “Bir kez daha seçilmişlerimizle birlikte verdiğimiz emeğin karşılığını almak için bizden alınanları geri alma zamanı” mesajını verdi.