Di rêya heqîqetê de, ber bi civaka azad ve (10)

2025-08-27 09:05:27


	 

	  

	Di pergala nû de rola pêşengtiya jinan: Azmûneke mezin hat dayîn

	 

	Derya Ren

	 

	NAVENDA NÛÇEYAN - Berdevka Partiya Yekîtiya Demokratîk (PYD) Sema Begdaş li ser rola pêşeng a jinan di pergala nû ya derketî de got: "Şoreşa Rojava ceribandina herî mezin a jinan bû."

	 

	Jin wekî hêza veguherîna civakî ya serdema nû li dijî şer, dagirkerî û polîtîkayên îstismarkirinê yên pergala serdestiya mêran şer dikin. Bi Şoreşa Rojava re, ne tenê li dijî zihniyeta baviksalar, lê di heman demê de li dijî dewleta netewe, mekanîzmayên îstismarkirinê yên Modernîteya Kapîtalîst û mîlîtarîzmê jî jiyanek alternatîf tê avakirin. Di vê pêvajoyê de, jin ne tenê wekî beşek ji civakek lîberal, lê di heman demê de wekî mijar û hilgirên wê yên damezrîner têne pênasekirin. Nêzîkatiya modernîteya demokratîk ku ji hêla bîrdoziya rizgariya jinan a Abdullah Acalan ve hatî biteşekirin, pêşengiya jinan di çareserkirina pirsgirêkên civakî de dide pêşîn. Jin bi rêxistinkirina xwe di gelek waran de, ji Jîneolojî û meclîsên jinan bigire heta pergalên aboriya komunal û hêzên parastina xwe, neteweya demokratîk ava dikin.

	 

	Her çiqas jin bi rêya nirxên exlaqî û siyasî di ji nû ve bi teşekirina civakê de roleke diyarker dilîzin jî pergala hevserokatiyê, kotayên jinan û saziyên serbixwe yên jinan bingeha berbiçav a vê veguherînê pêk tînin.

	 

	Berdevka Partiya Yekîtiya Demokratîk (PYD) Sema Begdaş pirsên me yên li ser rola pêşeng û veguherîner a jinan di vê serdema nû de bersivandin.

	 

	* Jin êdî ne tenê wekî beşek ji azadiya civakî, lê di heman demê de wekî mijarek ku wê ava dike jî têne naskirin. Bi fikra we ev rol ji bo tevgera jinan bi kîjan qonaxê re têkildar e?

	 

	Jin bi hezaran salan e ji bo azadiyê têdikoşin. Ger em îro behsa azadiya jinan dikin, ew di encama van têkoşînan de hatiye bidestxistin. Dema ku em li sedsala 21’an dinêrin, em dibînin ku pêlek têkoşînê ya bihêz derdikeve holê. Ev pêşketin armanc dikin ku azadiya jinan di serdema Modernîteya Kapîtalîst de misoger bikin û kevneşopiya têkoşîna heyî xurt bikin. Jin êdî tenê di yek qadekî de şer nakin; ew di heman demê de hewl didin ku pergalek nû ava bikin û dema ku em li pêşketinên ku me çêkirine dinêrin, em dibînin ku jin rêberiyê dikin. Ew di heman demê de li dijî pergala serdestiya mêran, pergala nijadperest, zayendperest û olî têkoşînê didin.

	 

	* Rola avahiyên wekî meclîsên jinan, komîn û akademiyan di ji nû ve avakirina civakê de çi ye? Ev avahî çawa bingehên pergalek civakî ya ku ne dewlet e datînin?

	 

	Me li ser rastiya têkoşîna jinan a di nav hezar salan de nîqaş kir. Îro, dema ku em li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê dinêrin, jin hewl didin ku pergalek biafirînin ku hemû cûdahiyan dihewîne. Ev pergala damezrandî rê li ber tevahiya civakê vedike. Ceribandina herî mezin ji bo jinan ew e ku li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê hatiye avakirin. Jin, di malên xwe de asê mabûn, derketin derve û pêşengiya pêvajoya şoreşgerî kirin. Ceribandina ku îro li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê hat kirşin, hêzê dide jinên li çaraliyê cîhanê. Jinan di warÊ siyaset, aborî, ekolojî, çapemenî û parastina xwe de serkeftinên mezin bi dest xistine. Ger em îro behsa şoreşek di zîhniyetê de dikin, divê em li ser guhertin û veguherîna civakê jî nîqaş bikin. Ev guhertin û veguherîn çi ye? Ger em bixwazin civakek demokratîk biafirînin, divê em saziyên demokratîk ava bikin. Jin her tim ji bo rewşa siyasî ya serdest hatine qurbanîkirin. Sîstemên heyî di warê mafên jinan û parastina xwe de tu gav neavêtine. Ji ber vê yekê, ger em behsa neteweyek demokratîk dikin, divê cihên xweser ji bo jinan werin afirandin.

	 

	Li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê, akademî, komele, sazî û rêxistin hatine damezrandin ku jin dikarin dengê xwe li wan bilind bikin. Ji bilî dayîna perwerdehiya bêhempa, ev akademî dixebitin da ku teşeyê pergala ku ew dikarin biafirînin diyar bikin. Jin li ser peymanên xwe yên civakî dixebitin. Jinek azad çawa dikare were afirandin? Akademiyên ku ji bo vê armancê hatine damezrandin hewl didin ku bi perwerdehiya ku ew pêşkêş dikin bersiva vê pirsê bidin.

	 

	* Jin çi pêşketinên bêhempa di paradîgmaya neteweya demokratîk de dikin? Çima ewqas girîng e ku meriv ji siyaseta serdest a mêran veqete?

	 

	Pergala neteweya demokratîk pergaleke jinan e. Neteweya demokratîk armanc dike ku di her aliyê jiyanê de, ji zewacên azad û azadiya jinan bigire heta jiyana ekolojîk, parlamento û komînan, pergaleke demokratîk û azad biafirîne. Em dizanin ku bidestxistina vê yekê girîng e. Ev ji ber ku pergaleke  ku bi hezaran salan e ji hêla mêran serdest e. Polîtîkayên ku ji hêla hêzên emperyal û kolonyal ve têne meşandin zirarên mezin dane civakê. Ji ber vê yekê, di pergaleke ku ji hêla jinan ve tê rêvebirin de, em têkoşîna jiyana bi hev re bi mêran re didin pêşiya xwe, ne ku wan paşguh bikin. Armanca me ew e ku sîstemeke exlaqî-siyasî biafirînin ku bala tevahiya civakê bikişîne û em armanc dikin ku vê yekê bi rêya Şoreşa Rojava ku ji hêla jinan ve tê rêvebirin, bi dest bixin. Ev şoreş ku ji hêla jinan ve tê rêvebirin, her roj bêtir belav dibe. Wekî din, em dibînin ku jin di parastina xwe, siyasetê û hemü beşên civakê de bêtir cîh digirin.

	 

	* Li gorî pênaseya Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan a "civaka exlaqî-siyasî", jin çawa dibin hêzên exlaqî û mijarên siyasî? Ev veguherîn çawa di civakê de xwe dide nîşandan?

	 

	Em dikarin bibêjin ku ev têkiliyek diyalektîk e. Civkek exlaqî bêyî azadiya jinan nikare hebe, azadiya jinan jî bêyî civakek exlaqî nikare hebe. Rêber Apo girîngiya exlaqê di siyasetê de tekez dike. Ew dibêje ku siyaset bêyî exlaq nikare xizmeta gel bike. Jin jiyana komunal di giyanê xwe de dihewînin û ji bo wê têrkoşînê dikin. Me paradîgmaya neteweya demokratîk di şoreşa Rojava de di pratîkê de dît.

	 

	 Di siyaseta demokratîk de ku em hewl didin ava bikin, em li ser çawaniya avakirina jiyanek li ser bingeha exlaqê disekinin. Di siyaseta xwe de, em hewl didin ku siyasetek ku tevahiya civakê digire nav xwe bi cîh bînin. Ev ne tiştek awarte ye; ew şertek pêwîst e di her aliyê jiyanê de.

	 

	* Têkiliya di navbera azadiya jinan û civakek exlaqî de çi ye? Jineke azadkirî civakê exlaqî dike, an civakeke exlaqî jinan azad dike?

	 

	Exlaq û siyaset du têgehên ji hev nayên veqetandin in. Me gotiye ku azadiya jinan di pergaleke bê exlaq de nikare hebe. Ji ber vê yekê, me azadiya jinan bi azadiya civakê ve girêdidin. Jineke azadkirî dê pergaleke bi bingeheke exlaqî biafirîne. Di şoreşa Rojava de, azadiya jinan û azadiya civakê her tim hatiye esasgirtin û hîn jî wisa ye. Civakeke azadkirî dikare bi jinên azadkirî were avakirin.

	 

	* Ezmûna Rojava ji bo jinên li çaraliyê cîhanê bûye çavkaniya îlhamê. Bi êrîna we hevgirtina navneteweyî ya jinan dikare di avakirina civateke azadker de çi rol bilîze?

	 

	Exlaq û siyaset du têgehên ku ji hev nayên veqetandin in. Me got ku azadiya jinan di pergalek bê exlaq de nikare hebe. Ji ber vê yekê, me azadiya jinan bi azadiya civakê ve girêda. Jinek azad dê pergalek bi bingehek exlaqî biafirîne. Di şoreşa Rojava de, azadiya jinan û azadiya civakê her gav hate destgirtin û hîn jî wisa ye. Civakek azad dikare bi jinên azadkirî were avakirin.

	 

	* Ezmûna Rojava ji bo jinên li çaraliyê cîhanê bûye çavkaniya îlhamê. Hûn difikirin ku hevgirtina navneteweyî ya jinan dikare di avakirina civatek azadker de çi rol bilîze?

	 

	Yekîtî û hevgirtina di navbera jinan de bûye stratejiyek. Îro, li çaraliyê cîhanê şer hene. Pergalên serdest di bin navê lîberalîzm û azadiyê de jinan îstismar dikin. Li dijî vê hişmendiyê, em radigihînin ku sedsala 21’ê dê sedsala jinan be. Ji ber van hemû sedeman, divê jin li her derê cîhanê bibin yek. Têkoşîna jinan yekgirtî ye. Ev têkoşîn ji bo wekhevî û azadiyê ye. Em êrîşên cidî li dijî têkoşîna jinan dibînin. Tam di vê nuqteyê de ye ku divê jin bibin yek û konfederalîzma jinan ava bikin. Niha, li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê, Rojhilata Navîn û li seranserê cîhanê torên têkoşînê ji hêla jinan ve hatine damezrandin. Divê ev tor hîn berfirehtir bibin.

	 

	* Hûn ê çi peyamê bidin jinên li çaraliyê cîhanê îro, nemaze yên ku li herêmên krîz û şer dijîn?

	 

	Divê jin ji bo azadiya xwe têbikoşin. Divê ew xwe bi hilweşandina şîdeta ku bi hezaran salan li ser jinan tê kirin xurt bikin û xwe birêxistin bikin. Divê jin li her deverê ku lê bin bikaribin xwe birêxistin bikin. Jinek bê îrade û rêxistin nikare li dijî pergala heyî ya serdestiya mêran polîtîkayan pêş bixe an jî xwe biparêze. Divê rêxistin tenê bi têkoşîna çekdarî neyê fikirîn. Divê rêxistin di her aliyê jiyanê de bingehîn be.Azadî nayê dayîn, bi têkoşînê tê stendin. Rêxistinkirin di heman demê de siyaset û rêxistina demokratîk jî tîne.