Perspektîfa Abdullah Ocalan a ji bo azadiya jinê

 

NAVENDA NÛÇEYAN - Abdullah Ocalan azadiya jinê, ne tenê ji bo jinê ji bo hemû civakê esas dibîne. Zilma dîrokî ya li ser jinê û têkoşîna li dijî vê zilmê weke “Dayika hemû şoreşan” bi nav dike.

 

Nêzîkatiya zîhnî ya ku ji aliyê Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan ve li ser azadiya jinê hatiye pêşxistin, yek ji nêzîkatiyên herî radîkal ên ji bo çareseriya pêkhateya zayendperest a Rojhilata Navîn tê dîtin. Abdullah Ocalan ku pêvajoya hilweşîna civakî ji çanda jinê ya neolîtîk heta modernîteya kapîtalîst a îroyîn dinirxîne, azadiya jinê ne tenê weke daxwazeke civakî, di heman demê de weke bingeha heqîqet û jiyana azad dinirxîne.

 

Weke ku di peyama wî ya 8’ê Adara 2025’an de ku li kolanan hat xwendin de jî tê dîtin ku ji bo Abdullah Ocalan pirsgirêka jinê weke koletiya dîrokî, siyasî û çandî, ji pirsgirêka Kurd wêdetir pênase dike. Her nirxandina ku ji pênûsa wî derdikeve, balê dikişîne ser wê yekê ku prensîba “Civak bê jin nabe” divê bi awayekî teorî û pratîkî were nirxandin.

 

Di vê beşa dosyaya xwe de em ê analîzên dîrokî, felsefî û siyasî yên Abdullah Ocalan ên li ser azadiya jinê binirxînin.

‘Dîrok herirîneke bê dawî ye’

 

Em bi gotina Abdullah Ocalan, “Dîrok herikîneke bêdawî ye, herikîneke ku carna dişibe kaniyeke bê deng û carna jî dişibe şelaleke hov, serhildêr, bêrawestan. Kes nikare vê herikînê rawestîne, ji lûtkeyên çiyayan diherike, xwe berdide ser zozanan û bê rawestan diherike. Dîroka mirovatiyê jî ji demên berê heta niha bi rihetî diherike. Herikîneke wisa ku di serdemeke nepenî ya dîrokê de, şans da xwedawenda dayik û jina evînê ku bi mirovahî û xwezayê re hevaltiya herî xurt saz bike û bû ya ku zayîntî, hilberandin, wekhevîxwazî û parvekirina wê ji civakê re nîşan da û hînî mirovahiya yekem kir. Ya ku civakbûyîn û nirxên mirovbûna rast û civaka rast diafirîne jin e. Ji ber vê yekê bû dayika yekem a mirovahiyê.” dest bi dosyaya xwe dikin. 

 

Mexdûrê yekem a desthiladariyê 

 

Abdullah Ocalan wiha bal dikişîne ser xebata xwe ya derbarê jinê de: “Destana min a sêyemîn a li Rojhilata Navîn li ser azadiya jinê ye. Bi dîtina min ev xebata ku divê pêşî li xebata azadkirina welat û kedê bigire, ya herî dijwar bû. Jin çîn, netewe û zayenda yekem û herî bingehîn a koletiyê bû. Xuyaye ku cudahiya zayendî ji bo newekhevî û zordestiyê tê kirin. Dema ku dîrok bi kûrahî were lêkolînkirin, wê were fêhmkirin ku jin mexdûrên yekem ên desthilatdariya civakî û siyasî ne. Jin, çîna yekem a hemû şêweyên newekhevî û koletiyê ye ku li ser mirovahiyê hatiye ferzkirin. Piştî ku jin hatin kolekirin û kirin babetên malê û kedî kirin, êdî dema avakirina civaka çînî û dewletê hat.”

 

 

Derbaskirina Pira Siratê ye

 

Abdullah Ocalan derketina jina ciwan a ber bi çiyê ve wiha dinirxîne: “Çûyîna keçeke ciwan ber bi çiyayên azadiyê ve mezinbûna armanca wê ya azadiyê nîşan dide. Li wir tundiya serxwebûn û azadiyê îfade dike. Em li ser navê azadiyê tu kesî nabin çiyê ji bo çareseriyê ji îqtidara xwe ya desthilatdariyê re bibînin. Hebûna keça ciwan a li ser navê azadiyê li çiyê jî li dijî her cure pêşdarazî, tabû, kevneperestî û mirovatiya ku li ber însên xwe ketiye, îddîa û derketina şerekî mezin e. Min serî li bûyereke wisa girîng da ku we hemûyan biceribînim, ger hêza we hebe hûn dikarin bimeşin. Ger hûn bi nexweşiyên xwe yên kevneşopî, bi têgihîştina xwe ya serdestiyê, bi zayend û karaktera xwe ya bê qîmet hewl bidin ku tiştan tevlihev bikin, we ceribandinek xirab bi ser neket û bi ser neket. Ji ber vê jî perwerdeya şoreşgeran derbaskirina pira Siratê ye. Kî wê bi hêz derkeve, kî lawaz derkeve? Ji kê hez dike? Kî wê ji bilindahiyan temaşe bike, kî ber bi azadiyê ve bibe, kî ber bi koletiyê ve biçe? Di eslê xwe de çi heye? Me ev pêngava wêrek avêt da ku em wê derxin holê.

 

Têkoşîna bi bîryar pêwist e 

Çiyabûna çiyan gava herî ber bi azadiyê ve ye. Me guncav dît ku em derkevin çiyayan da ku yên ku li vir dimeşin bikarin hesabên xwe ji mezin heta herî biçûk, ji yên ku dinyayê bi rê ve dibin heta yên ku li jûreya herî biçûk a malê bi rê ve dibin, bi hemû zalim, serdest û dîktatorên ku em kirine kole, bikin. Destê wan nikare bigihîje wir. Li wir şkandina destê wan hêsantir e. Bi vê boneyê em keçan dişînin çiyayên azadiyê. Li vir îfade û helwesta herî azad a mirov a li hemberî xwe weke xwegihandina herî bi nirx tê dîtin. Ger ev yek were dîtin û li ser vê bingehê were avakirin, wê jiyanek nû, civakek nû bi îrade û hilbijartina kesên bi tevahî azad ava bibe. Ji bo azadiya civakeke ku paşve çûye û ber bi tinebûnê ve çûye, têkoşîna bi biryar pêwîst e. Dîsa, pêdivî ye ku kesayetiya pir vala azad bibe.

 

‘Çawa dibe ku ewqas bikeve’

 

Min her tim komên jinên azad ên li van çiyayan bi îlhama xwedawendekê silav kir û hewl da ku bi vî rengî wateyek da. Dema ku ez di nûçeyan de gelek caran hevoka ‘Komek jinên başûrrojhilatî, di kamyon û traktoran de, li herêmeke ne diyar ve diçûn di qezayekê tratîkê de mirin' dibihîzim, min tu carî ewqas hêrsa xwe ya li hemberî mêr, malbat, hiyerarşî û dewleta ku qaşo xwediyê van jinan e nîşan nedaye. Çawa dibe ku di rêza xwedawendan de kêtinek wisa heye? Hişê min vê qebûl nake ku hiş û canê min qet nedikarî qebûl bike. Ji bo min jin an dê di pîroziya xwedawendekê de be yan jî nebe. Ez her dem li ser rastiya vê gotinê difikirim; Di civakê de pîvana jiyana jinê pîvana sereke ye di diyarkirina wê civakê de ye.

 

Bê jin jiyan nabe

 

Ev rastiyeke ku bê jin, jiyan nabe, her wiha diyar e ku jiyaneke bi rûmet û bi wate bi jina ku heta vê astê hatiye xwarê nayê parvekirin. Zanîn û hîskirin ku jiyana niha ya jinê şêwazeke ku her kes bi giştî heta stûyê xwe di nava koletiya herî xirab de hatiye veşartin, analîtîk û aktîfbûn rêya rast a rizgarkirina jiyanê ye. Divê tu carî neyê jibîrkirin ku ji bo jiyaneke bi wate û bi rûmet a bi jinê re jîr û esaletek mezin dixwaze. Yên ku xwediyê fikra evînê ne, divê her dem ji bîr nekin ku riya gihandina wê jî bi vê aqilmendî û esaletê ye. Tiştekî din îxaneta evînê û xizmeta koletiyê ye. Hezkirin bêyî ku bigihîje heqîqeta civakî pêk nayê."

 

 

Ji bo bi destxistina rûmet heqîqetê

 

Abdullah Ocalan di nirxandinên xwe de wiha bal dikişîne ser kolekirina jinê: “Di jinê de koletî ew qas tevlîhev û jiyanî ye ku nikare bi tu şêweyên koletiyê re were berhevkirin. Di dîroka şaristaniyê de, saziyên bazara koleyên jin, hevjînî û haremê dikarin qismî vê diyardeyê nîşan bidin. Lê belê pêkanînên modernîteya kapîtalîst li ser jinê bi awayekî bêhesab zêde bûne. Tu şaristaniyê bi qasî kapîtalîzmê jin manîpule nekiriye, îstismara wê bi sazî nekiriye. Ev diyarde di asteke wisa de hatiye îstismarkirin ku pirraniya jinan ew pêkanînên ku wan digihîne rewşên herî nefret weke ku ew taybetmendiyên bingehîn ên nasnameya jinê bin nîşan didin. Di rastiyê de, ew qas xwedan bûne ku ew di lîstika xwe wekî beşek lîstikan de zirarê nabînin. Em ne tenê behsa çewisandin û îstîsmarê dikin. Ji bo koletiya ku di nava şaneyên jiyanê de asîmîle bûye, bi dilxwazî dudilî nake, bi deng, reng, laş û zihniyet pêşkêş dike. Têkiliya wan bi heqîqeta civakî re winda kirine û nikanin ferq bikin ku bi jiyanek ku bi tevahî li ser sehnê tê lîstin hatine daxistin. Ya rast ew nikare vê derfetê bibîne. Ji bo bidestxistina rûmet û heqîqeta jiyanê, bi hemû hêza xwe ya şewatê girîngiya xwe diparêze ku mijê li derdora jinê ji holê rake.”

 

‘Koletiya mêr piştî koletiya jinê tê’

 

Abdullah Ocalan da zanîn ku dîroka koletiya jinê hêj nehatiye nivîsandin, dîroka azadiyê jî li benda nivîsandinê ye û wiha bi lêv kir: “Kûrahiya koletiya jinê û nezelaliya wê bi bilindbûna hêza hiyerarşîk û dewletparêz a civakê ve girêdayî ye. Bi fêrkirina jinê bi koletiyê re hiyerarşî û rêveberiyên pîroz ên bi îmtiyaz hatin avakirin û rê li ber koletiyê ji beşên din ên civakê re hat vekirin. Koletiya mêr piştî koletiya jinê tê. Koletiya zayendî jî ji koletiya çîn û netewe xwedî aliyên cuda ye. Rewabûna wê bi zextên zirav û giran û derewên bi hestyarî pêk tê. Cûdahiya wî ya biyolojîk wekî ku ji bo koletiya wî rewa be tê bikar anîn. Hemû karê ku dike weke 'xebata jinê' bê qîmet tê qebûlkirin. Hebûna wê ya di qada giştî ya civakê de ji aliyê olî ve heram û ji aliyê exlaqî ve şerm tê nîşandan. Ew gav bi gav ji hemû çalakiyên girîng ên civakî tê dûrxistin. Her ku hêza serdest a xebatên siyasî, civakî û aborî dikeve destê mêran, lewaziya jinê zêdetir bi sazî dibe. ‘Cinsê lawaz’ wek bawerî tê parvekirin.”

 

Di qada siyasî de pêşengtî

 

 

Abdullah Ocalan derbarê qada siyasî de wiha nêrînên xwe tîne ziman: “Dema ku azadiya jinê ber bi qada siyasî ve diçe, divê zanibe ku di aliyê herî dijwar ê têkoşînê de rû bi rû ye. Bêyî ku di qada siyasî de bi ser bikeve, tu destkeftî nikare mayînde be. Serkeftina di qada siyasî de nayê wateya tevgera jinê ya dewletbûnê. Berevajî vê, têkoşîna li dijî pêkhateyên dewletparêz û hiyerarşîk tê wateya afirandina pêkhateyên siyasî yên ne dewletparêz, demokratîk û azadiya zayendî û civaka ekolojîk hedef digirin. Hiyerarşî û dewletparêzî herî zêde bi xwezaya jinê re lihevnayê. Ji ber vê yekê divê tevgera azadiya jinê li ser navê pêkhateyên siyasî yên li dijî hiyerarşîk û nedewletî rola pêşeng bilîze. Di qada siyasî de tunekirina koletiyê bi zanebûna serketina di vî warî de bi esasî pêkan e. Têkoşîna vê qadê pêwîstî bi rêxistinbûn û têkoşîna jinê ya demokratîk a berfireh heye. Hemû cureyên civaka sivîl, mafên mirovan û rêveberiyên herêmî qadên ku têkoşîna demokratîk tê birêxistinkirin û pêşxistin in. Çawa ku di sosyalîzmê de jî rêya azadî û wekheviya jinê di têkoşîna demokratîk a herî berfireh û serkeftî re derbas dibe. Tevgera jinê ya ku demokrasiyê bi dest nexe, nikare azadî û wekheviyê bi dest bixe.”

 

‘Pirsgirêka jinan pirsgirêka bingehîn e’

 

Çareseriya pirsgirêka civakî Abdullah Ocalan wiha şîrove dike: “Girîng e ku pirsgirêkên jin di nava civakê de dijîn di çarçoveya dîrokî û civakî de bên nirxandin. Pirsgirêka jinan pirsgirêka bingehîn a hemû pirsgirêkan e. Dema ku em van pirsgirêkên ku di civaka Rojhilata Navîn de ji mêj ve diqewimin, ên ku ji bindestî û mêtingeriya kapîtalîst derdikevin jî zêde bikin, jiyanek bi rastî kabûs ji bo jinan dibe neçarî. Jinbûn belkî tê wateya ku mirovê herî dijwar be. Zext û îstîsmara herî giran a civakê li ser beden û keda jinê tê kirin. Têgihiştinek nû heye ku jin jî mirov in. Nêzîkatiya cinsiyetparêz a hişk, bêrûmet bûye cihê lêgerîna terikandina heval û rêhevalê hewcedar. Bi kêmanî ev yek tê nîqaşkirin. Divê were zanîn ku heya jin di civakê de rast nejî jiyanek bi wate nayê jiyîn. Divê em axaftin û çalakiyên xwe bi zanibin ku jiyana herî bi wate û bedew bi jina azad a ku rûmeta xwe ya tevahî bi dest xistiye pêk tê.”

 

‘Çawa bijîn?’

 

Abdullah Ocalan derbarê nêzikatiya jiyanê de wiha dibêje: “Bersiva yekem a hevpar a ji bo pirsên çawa bijîn, çi bikin û ji ku dest pê bikin divê ji hundirê pergalê û li ser esasê dijberiya pergalê dest pê bike. Lê dijberiya sîstemê ya ji hundirê sîstemê pêwîstî bi têkoşîna ji bo heqîqetê di asta aqilmendên qedîm de, bi bedelê mirinê jî heye. Hûn ê nefret bikin û dev ji vê jiyanê berdin, mîna ku hûn zencîra ku modernîteyê li we xistiye mîna zirxekî, bi rengekî ku hûn ê çawa bijîn û ji ku dest pê bikin ve girêdayî bin. Ger hewce bike hûn ê di her kêliyê de bi vereşînê zikê xwe, mejî û laşê xwe ji vê jiyana hundurê xwe paqij bikin. Ger ew xwe mîna bedewiyekê bide we jî, hûn ê bi vereşîna dilê xwe bersivê bidin. Hûn ê her tim bersiva pirsa ku hûn çi bikin, bi her du pirsên din ve girêdayî, bi bersivek di forma çalakiya li dijî pergalê de bibin. Bersiva çi bikin pratîka hişmendî û rêxistinkirî ye."

 

Jin û desthilatdarî du têgehên nakok 

 

Abdullah Ocalan diyar dike ku jin û desthilatdarî du têgehên pir nakok in û wiha şîrove dike: “Ji ber navendiya pirsgirêkê pêwîst e azadiya jinê weke bernameyek cuda were birêxistinkirin. Analîzên me yên li ser pirsgirêka jinê diyar dikin ku ew pîvana bingehîn a veguherîna civakî pêk tîne. Ger yek ji xalên ku sosyalîzma reel winda kiriye pirsgirêka desthilatdarî û şer be, ya duyemîn jî pirsgirêka jinê ye. Jin û desthilatdarî du têgehên pir nakok in. Jin yekem çîn, zayend û neteweya bindest e. Heta ku azadî û wekhevî di nava pêşketina dîrokî û civakî de neyên nirxandin û teoriya wan neyê avakirin, tu pêşketineke pratîkî ya saxlem çênabe. Şopên serdema neolîtîkê hîna jî bandora xwe li ser jinê di civaka Kurd de didomîne. Lê belê, encamên hemû pêvajoyên şaristaniyê kişandiye. Avahiya wê ya berxwedêr heye. Her wiha diyar e ku ji aliyê temenê ve îxanet hatiye kirin. Dema ku ev taybetmendî bi xebatên gerdûnî yên femînîzmê re bên yekkirin, partiyeke cuda ya jinan dikare di têkoşîna azadiya civakî, wekhevî û demokratîkbûnê de roleke mezin bilîze.”

 

 

Peyama 8’ê Adara 2025'an

 

Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan di çarçoveya 8'ê Adarê Roja Jinên Cîhanê de bi Heyeta Îmraliyê re peyamek ji jinan re şand û got: “Destûra min a bingehîn, bi we re jiyaneke efsûnî ye!

 

Ez di ferqa vê yekê de me ku, li ser xaka xwebûnê hûn rastiya miroviyê bi her awayî dijîn. Hûn jinên xwedî nirxên efsûnî, min tu caran dev ji jiyana bi we re berneda. Ev jiyana bi vî halî, bû rista bingehîn ku min li ser piyan digre. Lê, rastiya ku cara yekem ewqas bi heybet û azad e, wê bi qasî pêşînên din ên Mezopotamyayê bi heybet be. Belkî jî ev yek pêk hatibe. Meseleya azadiya jinê hêj jî girîngeya xwe diparêze. Pêvajoya komunalîst a demokratîk rewşa nûjen a civakbûyîna jina pêşeng e. Bidestxistina rastiya civakî jî encax bi vê rêbazê mumkun e. Heya ku çanda tecawizê/destdirêjiya zayendî têk neçe, di qadên zanistî, estetîk û olî de heqîqeta civakî jî dernakeve holê. Wekî ku ji Marksîzmê jî hat îstapkirin, heya ku çanda serdest a mêr di kûrahiya civaka serdema nû de neyê fetisandin, serkeftina sosyalîzmê ne mumkun e. Rêya sosyalîzmê ji azadiya jinê derbas dibe. Heya ku azadiya jinê pêk neyê hûn nikarin bibin sosyalîst. Sosyalîzm pêk nayê. Heya ku demokrasî nebe sosyalîzm jî nabe. Azmûna min a yekem a bi sosyalîzmê re, bi şêwaza axaftina bi jinekê re diyar bû. Kesekî ku nizanibe bi jinekê re çawa biaxive, nikare bibe sosyalîst. Sosyalîsbûyîna mêrekî bi pêwendiya wî ya bi jinekê re girêdayî ye.

 

Jin bi xwe gerdûn e 

 

Pîrozî ya jinê ye. Jin bi xwe gerdûn e. Mêr jî gerstêrkeke rêderketî ya derdora vê gerdûnê ye. Ji bo cara yekem bang li zarokê bike ya ku ziman afirand jin e. Afirînera çandê jin e. Afirînera civakê jî jin e. Pirozî û Xwedawendî jî ya jinê ye. Ji bo jinan min birdoziya rizgariya jinan a ku ji çar qadan pêk tê, pêş xist. Ev teorî ye. Çanda jina pêşeng, serdema xwedawendayan di navbera Beriya Zayînê 10 hezar sal û 4 hezar salan de ye. Olên yek xweda bi Babîlê destpê dikin. Destana Babîlê destana kolekirina jinê ye. Afirandina destana Babîlê yek ji hîmên bingehîn a mîtolojiya Mezopotamyayê ye. Di navbera salên beriya zayînê 4 hezar û 2 hezar salan de ji bo çanda jinê têkçûyîn destpêkir. Piştî ku çanda jina pêşeng hilweşiya, bi Mîtanîyan ve jina qesrê derket holê. Nefertîtî jî jineke ji qesrê ye. Jinên qesrê yên wê serdemê di pêvajoya dîrokî de bûn jinên ji malê yên vê serdemê. Wekî ku hûn jî dizanin, çand û kevneşpiya Satî heye. Di çanda Satiyan de jin davêtin nav agir û dişewitandin. Di salên 1832’yan de jî ev yek pêk dihat. Piştre, Îngîlîzan dawî li vê çandê anîn.

 

Xwe ji van kêmasî û nakokiyan rizgar bikin

 

Vejîna ku wê ji nû ve pêk bê gelek girîng e. Divê jin ne di warê biyolojîk de, divê di warê çand, civakî û dîrokî de bê nirxandin. Wekî ku Simone De Beauvoir jî dibêje; jin ne ji zayînê ye, ji hebûnê ye. Ez ne dijberê evin û zewacê me. Lê, her roj li ser navê evînê cînayetên gelek hov pêk tên. Kesekî evîndar çawa evîna xwe dikuje? Ev ne evîn e. Heya niha gelek jin ji ber pêwendiya bi vî rengî întîxar kirin. Her wiha, çanda azad a jinê heye. Asta ku hatî hûn nêzî vê çandê ne. Jin hewl didin derkevin derveyî sînorên dayikbûyîn û hevjînbûyînê. Lê, hêj jî hûn encax ji sedî 10’ê çanda azad a jinê îdare dikin. A esas ew e ku, divê bi ferasetê şer bê kirin. Pergala civakî ya mêrên serdest her tim ji bo jinan pirsgirêkan diafirîne. Tundî heye, dagirkerî heye, ensestî heye, destdirêjiya zayendî heye, îxtîmala kuştina zarokên keç heye. Di pêşerojê de zarok bên kuştin hûn ê çi bikin? Dema ez behsa çanda Satî dikim, ez balê dikşînim ser vê rastiyê. Divê hûn bi vê çand û ferasetê re şer bikin. Di vî warî de kêmasî û nakokiyên we hene, xwe ji van kêmasî û nakokiyan rizgar bikin.

 

 Pirsgirêka jinê ji pirsgirêka Kurd kûrtir e

 

Pirsgirêka jinê ji pirsgirêka Kurd kûrtir e. Pirsgirêkek bi vî rengî heye. Di vî warî de me destpêkeke biçûk pêk anî. Çanda şer û pevçûnê herî zêde li dijî jinan dimeşe. Têkbirina vê çandê dînamoya têkoşîna me ye. Ruhê vê serdemê siyaseta demokratîk e, zimanê vê serdemê jî zimanê aştiyê ye. Banga ‘'Aştî û Civaka Azad’' di heman demê de ji bo jinan Ronesans e. Ez jinê ku guh didin banga min, bawerî bi jiyana hevpar tînin bi eşqa Mem û Zîn, bi eşqa Derwêşê Evdê ya nûjen silav dikim û 8 Adarê Roja Jinên Kedkar ên Cîhanê pîroz dikim."